Bu derste, Osmanlı Modernleşme Döneminde topluma “ideal birey” olarak sunulan genç örneklerinin yer aldığı eserlerden oluşan bir seçki okunacaktır. Modernleşme sürecinin ortaya çıkardığı yenilenme ve dönüşüm zorunluluğu, Osmanlı devlet ve toplum hayatının her aşamasında kendisini göstermiştir. Bu sürecin ortaya çıkardığı değişimi, toplumsal düzeyde yansıtan en önemli gösterge, uyumsuz ve toplum değerleriyle çatışan yeni bir insan tipinin görülmeye başlamasıdır. Osmanlı aydınları kaleme aldıkları eserlerde, iki farklı dünya görüşü ve bunlara ait hayat tarzları arasında bocalayan, “yeni birey”i çeşitli yönleriyle incelemeye çalışmışlardır. Önce tenkit ve hiciv yoluyla ele alınan, kıyaslanan bu yeni tip, bir süre sonra yerini arzu edilen “ideal genç tip” arayışına bırakmıştır. Bütün bu çaba, Osmanlı aydınının, devleti ve toplumu içinde bulunduğu krizden kurtaracak çareler arayışı kapsamında sürmektedir. Aydınlar, yaşanan problemlere bir yandan kısa vadeli, pratik çözümler ararken, diğer taraftan uzun dönemde umut olacak yeni bir gençliğin yetiştirilmesini için çaba göstermişlerdir. Okuma grubunda bu arayışın izi sürülerek, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan dönem içinde önerilen birkaç genç tipi üzerinde durulacaktır. Bu tipler Ahmet Mithat Efendi’nin Rakım’ı (ve Felatun), İbnülemin Mahmut Kemal İnal’in Sabih’i, Mizancı Murat’ın Mansur’u, Tevfik Fikret’in Haluk’u ve Mehmed Akif’in Asım’ıdır. Tiplerin ortak ve ayrışan yönlerine temas edilerek, aydınlarımızın merkeze aldıkları ilkeler ve önerdikleri tiplerin temel özellikleri tespit edilmeye çalışılacaktır.
