II. Meşrutiyet Döneminde Hukuki Değişimi Temellendirmek (İctihad, Örf, Maslahat, Külli Kaideler)

Fıkıh ilminin klasik dönemden modern döneme geçiş süreci içerisinde son dönem Osmanlı düşüncesinde yaşanan tartışma ve yaklaşımlar, önemli bir kavşak noktası oluşturmaktadır. Bu tartışma ve yaklaşımların arka planındaki belirleyici güç, hayatın akışına yetişebilmek ve ihtiyaçlarına cevap verebilmek düşüncesi olmuştur. Bu amaç doğrultusunda usûl ve furû sahasında bazı tartışmalar yaşanmış, bir takım yaklaşımlar ileri sürülmüştür. Usûl sahasındaki tartışmalar başlıca ictihad, örf, maslahat ve küllî kaide (genel kural) başlıkları etrafında cereyan etmiştir. Furû sahasında ise bu kavramların da argüman olarak kullanıldığı bazı meseleler tartışılmıştır. Bunların başlıcaları had cezalarının uygulanması, çok evliliğin yasaklanması, faiz meselesi ve donanma yardımının zekât ve kurban yükümlülüğü yerine geçip geçemeyeceği meseleleridir. Sunumda özellikle arka planda yer alan saiklerin argümantasyona etkisi ve bu vadide sarf edilen mesai ile hayatın dışına itilmeme çabası arasındaki ilişki üzerinde durulacaktır.