GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

Dijital Tarih Yaklaşım ve Uygulamaları

İhtisas Sunumları bünyesinde İLEM Tarih güncel meseleleri ele alıyor, tamamlanan çalışmaları yeni bakış açılarıyla inceliyor ve akademik gündeme dahil ediyor.

Yunus Uğur, 18 Mayıs Perşembe günü “Dijital Tarih Yaklaşım ve Uygulamaları” başlıklı sunumunu İLEM’de gerçekleştirecek.

Dijital beşerî bilimlerin (DBB) bir alt alanı olarak gelişmekte olan dijital tarihi (DT), DBB yaklaşım ve yöntemlerinin tarih disiplini ve tarih temalarına dair araştırmalara entegre edilmesi ve DBB ile karşılıklı bir etkileşime girmesi olarak tanımlayabiliriz. Bu haliyle DT bir taraftan DBB’nin bir taraftan tarihin alt alanı olarak literatürde yerini alır. DBB ve tarihyazımındaki gelişmelerden doğrudan etkilenir.

DBB ve DT alanı bilim insanlarının ve tarihçilerin şimdiye kadar tecrübe ettiğinin çok ötesinde yeni açılımlara sahip gözükmektedir. Bu açılımların kapsamını dört başlıkta toparlayabiliriz. Birincisi yaklaşım ve yönteme dair açılımlar (bilginin, verinin, teknolojinin tanımı ve mahiyeti, yöntem ve kaynaklar); ikincisi, teknolojik ve bilişim altyapı ve araçlarına dair açılımlar (yazılımlar, modeller, araçlar); üçüncüsü, araştırma ve uygulama süreçlerine dair açılımlar (yapılandırılmış veri, kavram ağaçları, açık kaynak, açık veri, bağlı veri, yapay zekâ ile ortak düşünme, uluslararası standartlar ve iş birlikleri) ve dördüncüsü, analiz, değerlendirme ve sonuçların sunumuna (mekân, metin, ağ analizleri, görselleştirme)  dair açılımlar. 

Bu noktada DT’nin tarihyazımı içerisinde de konumlandırılması gerekecektir. Halihazırda tarihyazımı içerisinde 1970-80’lerden itibaren görmeye başladığımız anlatı, dil, biyografi, mekân gibi tarihte yeni yaklaşımlara dair yapılan dönüş (turn) nitelemesi dijitalleşme için de yapılmış ve “dijital dönüş” (digital turn) olarak adlandırılmıştır. Dijitalleşme (digitalization) artık tarihçiliğin bir parçası olmuşsa da bunun DT olarak tarihin bir alt alanına dönüşmesi ve kapsamı konusunda tartışmalar sürmektedir. Bazı tarihçiler DT’yi hala bir sayısallaştırma (digitization) yani tarihi kaynakların bilgisayar ortamına aktarılması ve kolay erişimi olarak algılamaktadır. Buna birinci düzey DT kullanımı denilebilir. Sayısallaştırma sürecinden sonra kaynakların OCR, HTR ya da kodlama yoluyla aramaya, filtrelemeye, ilişkilendirmeye ve tasnife uygun hale getirilerek yapılandırılmış veriye dönüştürülmesine yani dijitalleştirilmesine ikinci düzey; kaynaklardaki verinin analiz edilmesi, değerlendirilmesi ve görselleştirmelerinin yapılmasına da üçüncü düzey DT denilebilir. Bu süreçlere uygulamalar ve yapay zekâ ile verinin farklı biçimlerde analizinin ve değerlendirmesinin eklenmesi, başka araştırma verilerine bağlanması dördüncü düzey olarak adlandırılabilir. Genel olarak DT’nin ve özel olarak Osmanlı tarihçiliğinin bu dört düzeyde çalışmalar üretebilmesi ve üçüncü-dördüncü düzey DT yapan çalışmaların sayısının hızla artması beklenmektedir.

Soru-cevap merkezli olacak program 18 Mayıs 2023 Perşembe günü saat 18.00’de İLEM Teras Salonda gerçekleşecek. Programa ilgi duyan herkes davetlidir.